- Yasal Düzenlemeler
Gelir Vergisi Kanunun 40. maddesi uyarınca, özel sektör işverenleri tarafından çalışanlarına, denetçilerine, tasfiye memurlarına ve yönetim kurulu üyelerine; işle ilgili olması, yapılan işin ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip olması ve seyahat maksadının gerektirdiği süreyle sınırlı olması koşullarıyla ödenen seyahat (yemek, konaklama, ulaşım giderleri karşılığı olarak) ve ikamet giderleri ticari ve kurum kazancının tespitinde gider olarak indirilebilmektedir.
Öte yandan, Gelir Vergisi Kanunun 24. maddesi uyarınca, özel sektör işverenleri tarafından çalışanlarına, denetçilerine, tasfiye memurlarına ve yönetim kurulu üyelerine verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündeliklerin aynı aylık seviyesindeki devlet memurlarına verilen gündelikleri veya devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna bulunmaktadır. Bu miktarı aşan kısım ise Net ücret sayılarak brüte iblağ edilmek suretiyle ücret olarak vergiye tabi tutulmak zorundadır.
Buna göre, izleyen ayrımda ayrıntılı olarak değinileceği üzere geçici görev yolluğu ödemesi ister Gerçek Gider Yöntemine ister ise Harcırah Yöntemine göre yapılsın geçerli bir belge ile tevsik edilmesi koşuluyla yukarıda sayılanlara ödenen gerçek yol giderlerinin (uçak, otobüs, taksi vb) tamamı hiçbir sınırlamaya tabi olmaksızın gelir vergisinden istisnadır. Diğer bir ifadeyle ücret olarak gelir vergisine tabi tutulmazlar. BUNA KARŞIN, Harcırah Yönteminin uygulandığı hallerde, yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündeliklerin aynı aylık seviyesindeki devlet memurlarına verilen gündelikleri veya devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna bulunmaktadır. Bu miktarı aşan kısım ise brüte iblağ edilerek ücret olarak vergiye tabi tutulmak zorundadır.
Geçici Görev Yolluğu Ödeme Biçimleri
Özel sektör işverenleri tarafından yukarıda sayılan kişilere ödenecek geçici görev yolluklarının iki farklı şekilde tespiti mümkündür.
Gerçek Gider Yöntemi
İşveren yönetimi, yukarıda bahsi geçen kişilere yapılacak geçici görev yolluğu ödemesinde Gerçek Gider Yöntemini benimsemiş ise, kişiler tarafından yurt içi ve yurt dışına yapılacak seyahatlerde yemek, konaklama ve ulaşım için yapılan harcamaların gerçek tutarının tamamı, belgelendirilmek koşuluyla, hiçbir sınırlamaya tabi olmaksızın gelir vergisinden istisnadır.
ÖRNEĞİN, işle ilgili olarak yurtdışına giden bir yönetim kurulu üyesine gerçek gider yöntemine göre yolluk ödenecek ise, seyahat boyunca yemek, konaklama ve ulaşım için yapacağı harcamaların hiçbir tutar sınırlaması olmaksızın tamamı, Türkiye’de yaptığı harcama kısmı için Vergi Usul Kanununun kabul ettiği belgeler (fatura, perakende satış fişi vb), yurtdışında yaptığı harcama kısmı için ise ilgili ülke mevzuatı tarafından kabul edilen belgeler ile tevsik edilmesi koşuluyla gelir vergisinden istisna olarak ödenebilecektir.
Yapılacak yolluk ödemesinde vergi mevzuatı açısından herhangi bir eleştiriye maruz kalmamak için, özellikle yurt dışından temin edilecek belgelerin seyahati yapan adına değil, adına seyahate gidilen kurum adına düzenlettirilmesine dikkat edilmesini öneririz.
- Harcırah Yöntemi
İşveren yönetimi, yukarıda bahsi geçen kişilere yapılacak geçici görev yolluğu ödemesinde Harcırah Yöntemini benimsemiş ise, kişiler tarafından yurt içi ve yurt dışına yapılacak seyahatlerde, ulaşım (uçak, tren, taksi vb) için yapılan harcamaların gerçek tutarının tamamı, belgelendirilmek koşuluyla, hiçbir sınırlamaya tabi olmaksızın gelir vergisinden istisnadır.
Buna karşın, yemek ve konaklama giderleri karşılığı olarak yapılacak GÖTÜRÜ yolluk ödemesinin, aynı aylık seviyesindeki devlet memurlarına verilen gündelikleri veya devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna olacaktır. Bu miktarı aşan kısmı ise, kişinin ücret bordosu ile ilişkilendirilmek suretiyle ücret olarak vergiye tabi tutulmak zorundadır.
Yemek ve konaklama giderleri karşılığında, vergiden istisna olarak ödenebilecek harcırah miktarlarına izleyen ayrımlarda ayrıntılı olarak değinilecektir. ÖRNEĞİN, yolda geçen süreler de dahil olmak üzere Almanya’ya 15 günlük bir iş seyahati yapan, brüt ücreti 3.000 TL olan kurum çalışanına yemek ve konaklama giderleri karşılığı olarak gelir vergisinden istisna olarak ödenebilecek azami harcırah tutarı, ilk 10 gün için, % 50 artırımlı ödeme yapıldığı ve konaklama gider farkı ödenmediği kabulüyle günlük ( 164,- x 1,5=) 246,- Euro, sonraki 5 gün için ise günlük 164 Euro olacaktır. Ulaşım giderleri karşılığı olarak vergiden istisna olarak ödenebilecek tutar ise, belgelendirilmesi koşuluyla hiçbir sınırlamaya tabi olmayacaktır.
- Yöntemleri Tercih Hakkı
İşverenler, yukarıdaki yöntemleri, her bir seyahat için veya seyahate gidenlerin her biri için ayrı ayrı uygulama konusunda tercih hakkına sahip bulunmaktadırlar.
ÖRNEĞİN, yönetim kurulu başkanının birinci Almanya seyahati için Gerçek Gider Yöntemini uygulayan şirket, ikinci Almanya ya da bir diğer ülke seyahati için Harcırah Yöntemini uygulama konusunda tercih hakkına sahip olduğu gibi, her bir çalışanı için farklı yöntemleri uygulama hakkına da sahip bulunmaktadır.
- Harcırah Yönteminde Yemek Ve Konaklama Giderleri Karşılığı Olarak Gelir Vergisinden İstisna Harcırahların 2009 Yılı Miktarları
3.1 – Devlet Memurlarının Aylıklarına Denk Gelen Aynı Seviyedeki Özel Sektör Çalışanlarının Brüt Aylık Seviyelerinin Tespit Esasları
Özel sektör işverenleri tarafından, yemek ve konaklama giderleri karşılığı olarak gelir vergisi istisnası kapsamında ödenebilecek harcırahların 2009 yılındaki miktarlarının saptanmasında iki kriter önemli rol oynamaktadır:
- Seyahate giden çalışanın brüt ücret seviyesi,
- Harcırah Kanuna tabi olarak çalışanlar (kamu görevlileri) için belirlenen harcırah miktarları
Yukarıda da değinildiği üzere, özel sektör işverenleri tarafından yemek ve konaklama giderleri karşılığı olarak yapılacak harcırah ödemesinin gelir vergisinden istisna olabilmesi için aynı aylık seviyesindeki devlet memurlarına verilen gündelikleri veya devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşmaması gerekmektedir. Bu durumda öncelikle saptanması gereken şey, devlet memurlarının aylıklarına denk gelen seviyeler olacaktır. Bu da iki unsura bağlıdır: 1- Devlet memurlarının 2009 yılı ücretlerinin saptanmasında kullanılan Memur Aylığı Katsayısı ile Memuriyet Taban Aylığı Katsayısı 2- Devlet memurlarının görev ünvanları ile dereceleri.
Sirkülere ekli 5828 sayılı 2009 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile 2009 yılının birinci ve ikinci altı aylık dönemlerinde uygulanacak Memur Aylığı Katsayıları ile Memuriyet Taban Aylığı Katsayıları aşağıdaki şekilde yeniden belirlenmiştir.
| Maaş Katsayıları | 1.1.2009-30.06.2009 Dönemi İçin | 1.7.2009-31.12.2009 Dönemi İçin |
| Memur Aylığı Katsayısı | 0,053505 | 0,05592 |
| Memuriyet Taban Aylığı Katsayısı | 0,7084 | 0,74348 |
Tüm bu verilere göre, özel sektör işverenleri tarafından gelir vergisinden istisna olarak ödenebilecek yurtiçi, yurtdışı ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetine yapılacak seyahatlerde uygulanacak harcırah miktarlarına aşağıda yer verilmiştir.
3.2 – Yurtiçi Seyahat Harcırah Miktarları
5828 sayılı 2009 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa ekli (H) çetveli ile kamu görevlilerine Yemek ve konaklama giderleri karşılığı olarak 2009 yılında ödenecek harcırah miktarları yeniden belirlenmiştir. Kamu görevlileri için belirlenen bu yurtiçi harcırahların özel sektör işverenlerinin çalışanlarına ödenebilecek tutarlarına aşağıda yer verilmiştir.
- 01. 2009 – 30.06.2009 dönemi için
| Brüt Aylık Düzeyi (TL) | Vergiden Müstesna Gündelik Miktarı (TL) |
| 1.216,70 ve daha fazlası | 37,50 |
| 1.207,07 – 1.216,69 arası | 31,50 |
| 1.089,36 – 1.207,06 arası | 28,50 |
| 939,54 – 1.089,35 arası | 26,00 |
| 757,36 – 939,53 arası | 23,50 |
| 757,35 ve daha azı | 22,50 |
- 07.2009 – 31.12.2009 dönemi için
Devlet memurlarının 2009 yılı ücretlerinin saptanmasında kullanılan Memur Aylığı Katsayısı ile Memuriyet Taban Aylığı Katsayısında ve harcırah tutarlarında yeni bir belirleme yapılmadığı sürece 01.07.2009 – 31.12.2009 dönemi için geçerli olacak brüt aylık seviyeleri aşağıdaki şekilde değişecek, ancak harcırah tutarlarında bir değişiklik olmayacaktır.
| Brüt Aylık Düzeyi (TL) | Vergiden Müstesna Gündelik Miktarı (TL) |
| 1.274,72 ve daha fazlası | 37,50 |
| 1.264,66 – 1.274,71 arası | 31,50 |
| 1.141,63 – 1.264,65 arası | 28,50 |
| 985,05 – 1.141,62 arası | 26,00 |
| 794,65 – 985,04 arası | 23,50 |
| 794,64 ve daha azı | 22,50 |
3.3 – Yurtdışı Seyahat Harcırah Miktarları
Sirkülere ekli 2009/14509 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.01.2009 tarihinden geçerli olmak üzere kamu görevlilerine yemek ve konaklama giderleri karşılığı olarak 2009 yılında ödenecek harcırah miktarları yeniden belirlenmiştir. Kamu görevlileri için belirlenen bu yurtdışı harcırahların özel sektör işverenlerinin çalışanlarına ödenebilecek tutarlarına aşağıda yer verilmiştir.
Birden fazla ülkeyi kapsayacak yurtdışı geçici görev yolculuk ve ikametlerde, her ülkedeki kalış süresi için o ülkeye ilişkin gündelik miktarı esas alınacaktır.
| Ücret Seviyesi 1.2.2009-30.06.2009 Dönemi İçin | 1.216,70 TL’dan Fazla Olanlar | 1.207,08 TL – 1.216,69 TL Arası | 1.062,60 TL – 1.207,07 TL Arası | 757,36 TL – 1.062,59 TL Arası | 757,35 TL’dan Az Olanlar |
| Ücret Seviyesi 1.7.2009-31.12.2009 Dönemi İçin | 1.274,72 TL’dan Fazla Olanlar | 1.264,66 TL – 1.274,71 TL Arası | 1.113,67 TL – 1.264,65 TL Arası | 794,65 TL – 1.113,66 TL Arası | 794,64 TL’dan Az Olanlar |
| ÜLKELER | II SÜTUN | III SÜTUN | VII SÜTUN | VIII SÜTUN | IX SÜTUN |
| (PARA BİRİMLERİ) | |||||
| A.B.D. (A.B.D. Doları) | 182 | 146 | 117 | 110 | 93 |
| Almanya (Euro) | 164 | 131 | 105 | 99 | 83 |
| Avustralya (Avustralya Doları) | 283 | 227 | 181 | 171 | 143 |
| Avusturya (Euro) | 166 | 132 | 106 | 100 | 84 |
| Belçika (Euro) | 161 | 128 | 103 | 97 | 81 |
| Danimarka (Danimarka Kronu) | 1.238 | 988 | 791 | 746 | 627 |
| Finlandiya (Euro) | 148 | 119 | 95 | 90 | 74 |
| Fransa (Euro) | 160 | 127 | 102 | 96 | 81 |
| Hollanda (Euro) | 156 | 125 | 100 | 94 | 80 |
| İngiltere (Sterlin) | 115 | 91 | 74 | 69 | 59 |
| İrlanda (Euro) | 155 | 124 | 99 | 94 | 78 |
| İspanya (Euro) | 158 | 126 | 101 | 95 | 80 |
| İsveç (İsveç Kronu) | 1.359 | 1.085 | 867 | 819 | 687 |
| İsviçre (İsviçre Frangı) | 283 | 226 | 181 | 171 | 143 |
| İtalya (Euro) | 152 | 122 | 98 | 92 | 77 |
| Japonya (Japon Yeni) | 31.405 | 25.127 | 20.118 | 18.901 | 15.914 |
| Kanada (Kanada Doları) | 244 | 195 | 156 | 147 | 125 |
| Kuveyt (Kuveyt Dinarı) | 50 | 40 | 33 | 31 | 25 |
| Lüksemburg (Euro) | 161 | 128 | 103 | 97 | 82 |
| Norveç (Norveç Kronu) | 1.193 | 952 | 762 | 719 | 604 |
| Portekiz (Euro) | 155 | 124 | 99 | 93 | 78 |
| Suudi Arabistan (Suudi A. Riyali) | 617 | 492 | 395 | 372 | 313 |
| Yunanistan (Euro) | 158 | 126 | 101 | 95 | 80 |
| Diğer AB Ülkeleri (Euro) | 127 | 101 | 81 | 76 | 65 |
| Diğer Ülkeler (A.B.D. Doları) | 157 | 125 | 100 | 95 | 80 |
- Yukarıdaki cetveldeki günlük harcırah miktarları, vergiden istisna olabilecek azami tutarları ifade etmekte olup, işverenlerin daha düşük bir miktarda harcırah belirlemesi de mümkündür.
- Yurt dışı seyahatin ilk 10 günü için vergiden istisna gündelik tutarı, seyahat edenin Türkiye’den her çıkışında, yukarıdaki cetveldeki miktarların % 50 artırılması suretiyle hesaplanabilir. Yüzde 50 artırımlı harcırah uygulamasını yapıp yapmamak tamamen işyerinin bu konudaki tercihine bağlıdır.
- Türkiye’den yurtdışına geçici görevle gönderilenlerden, seyahat süresinin ilk on günü ile sınırlı olmak kaydıyla, yurtdışında yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri fatura ile belgelendirenlere, faturada gösterilen günlük yatak ücretinin yukarıda belirtildiği şekilde artırımlı olarak hesaplanan gündeliklerinin % 40’ını aşması halinde aşan kısmın % 70’i ayrıca ödenebilir. Ancak, yatacak yer temini için ödenecek günlük ilave miktar, artırımlı olarak hesaplanan gündeliklerin, yukarıdaki cetvelin, II ve III no’lu sütunundakiler için % 100’ünden, VII-VIII ve IX no’lu sütunlarındakiler için ise % 70’inden fazla olamaz. Yatacak yer temini için fark ödemesi yapıp yapmamak tamamen işyerinin bu konudaki tercihine bağlıdır.
3.4 – Kuzey Kıbrıs’a Seyahat Harcırah Miktarları
Sirkülere ekli 2009/14509 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.01.2009 tarihinden geçerli olmak üzere kamu görevlilerine Yemek ve konaklama giderleri karşılığı olarak 2009 yılında ödenecek harcırah miktarları yeniden belirlenmiştir. Kamu görevlileri için belirlenen bu yurtdışı harcırahların özel sektör işverenlerinin çalışanlarına ödenebilecek tutarlarına aşağıda yer verilmiştir.
- 01. 2009 – 30.06.2009 dönemi için
| Brüt Aylık Düzeyi (TL) | Vergiden Müstesna Gündelik Miktarı (TL) |
| 1.207,07 ve daha fazlası | 96,00 |
| 1.089,36 – 1.207,06 arası | 84,00 |
| 939,54 – 1.089,35 arası | 72,00 |
| 757,36 – 939,53 arası | 60,00 |
| 757,35 ve daha azı | 48,00 |
- 07.2009 – 31.12.2009 dönemi için
Devlet memurlarının 2009 yılı ücretlerinin saptanmasında kullanılan Memur Aylığı Katsayısı ile Memuriyet Taban Aylığı Katsayısında ve harcırah tutarlarında yeni bir belirleme yapılmadığı sürece 01.07.2009 – 31.12.2009 dönemi için geçerli olacak brüt aylık seviyeleri aşağıdaki şekilde değişecek, ancak harcırah tutarlarında bir değişiklik olmayacaktır.
| Brüt Aylık Düzeyi (TL) | Vergiden Müstesna Gündelik Miktarı (TL) |
| 1.264,66 ve daha fazlası | 96,00 |
| 1.141,63 – 1.264,65 arası | 84,00 |
| 985,05 – 1.141,62 arası | 72,00 |
| 794,65 – 985,04 arası | 60,00 |
| 794,64 ve daha azı | 48,00 |
- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne geçici görevle gönderilenlerden, yatacak yer temini için ödedikleri ücretleri belgelendirenlere, belge bedelini aşmamak ve her defasında on gün ile sınırlı olmak üzere, gündeliklerinin yarısına kadar olan kısmı vergiden istisna olarak yatacak yer ücreti olarak ödenebilir.
- İşverenlerce, yukarıdaki cetvelde gösterilen miktarlardan daha aşağı miktarda gündelik belirlenmesi durumunda, vergiden istisna yatacak yer ücretinin hesaplanmasında, ekli cetvelde gösterilen gündelik miktarları esas alınabilmektedir.
Saygılarımızla.
ÖNER BAĞIMSIZ DENETİM VE YMM A.Ş.
02.02.2009